به بهانه روز جهانی زبان مادری

به بهانه روز جهانی زبان مادری، گزیده‌ای از سخنرانی‌ علی‌اکبر زین‌العابدین در #شب_حامی مجله بخارا درباره آموزش زبان فارسی و زبان مادری به کودکان دوزبانه مناطق کم‌برخوردار:

۱-حدود ۵۰ درصد ورودی‌های پیش‌دبستان و اول دبستان امسال کشور از مناطق دوزبانه بوده‌اند. این جمعیت در سال‌های آینده رو به افزایش خواهد بود.
۲-فراوانی زبان مادری دانش‌آموزان دوزبانه کشور به ترتیب #ترکی، #کردی، #بلوچی، #عربی، #لری و… است.
۳-زبان فارسی زبان مشترک همه ایرانیان است ولی به دلایل گوناگون دانش‌آموزان مناطق دوزبانه در هر چهار مهارت شنیدن، گفتن، خواندن و نوشتن به زبان فارسی در وضعیت نامطلوبی قرار دارند به ویژه در مناطق دوزبانه کم‌برخوردار.
۴-این کودکان تا قبل از ورود به مدرسه اغلب فقط به زبان مادری در خانه‌هایشان صحبت می‌کنند و در حالی وارد مدرسه می‌شوند که تعداد واژه‌هایی که از فارسی می‌دانند بسیار محدود است ولی یکباره در معرض آموزش همه‌جانبه به زبان فارسی قرار می‌گیرند که با حقوق کودک در تضاد است.
۵-کودکان دوزبانه لزوما از تلویزیون ایران فارسی نمی‌شنوند تا دایره واژگانی‌‌شان افزون شود، در بسیاری از این مناطق، کودکان و خانواده‌هایشان مخاطبان شبکه‌های ماهواره‌اییا شبکه‌های اجتماعی به زبان مادری خود هستند.
۶-پدیده #دوزبانگی مزیت است نه عیب. بر اساس پژوهش‌های عصب‌شناسان هر کودک می‌تواند تا پنج زبان را همزمان بیاموزد. کودکی که جز زبان مادری‌اش زبان‌های دیگر بیاموزد از انعطاف‌پذیری اجتماعی بالاتری برخوردار است و در ترکیب و تحلیل دیگر آموزه‌ها موفق‌تر عمل می‌کند.
۷-امروز در بیشتر کشورهای جهان پدیده دوزبانگی فراگیر است، در کانادا تقریبا تمامی دانش‌آموزان دوزبانه یا سه‌زبانه هستند و مشکل خاصی وجود ندارد. متاسفانه در کشور ما در تمامی مناطق کشور کلیه کتاب‌های درسی و نحوه آموزش زبان و ادبیات یکسان است و هیچ تمایزی در آموزش وجود ندارد و آموزگاران در این مناطق با چالش‌های زیادی روبرو هستند.
۸-دانش‌آموز دوزبانه ایرانی نه تنها باید زبان رسمی کشور(فارسی) را که عامل اصلی پیوند فرهنگی و تمدنی تاریخ ایران است به خوبی فرابگیرد بلکه باید در دو مهارت خواندن و نوشتن به زبان مادری‌اش که حامل میراث غنی فرهنگی قومی‌اش است مسلط باشد که جای چنین آموزشی نیز خالی است.
۹-برخی از موثرترین اهالی قلم معاصر ایران بر زبان فارسی، زبان مادری‌شان فارسی نبوده و از بسیاری فارس‌ها موفق‌تر عمل کرده‌اند، مانند غلامحسین ساعدی، محمد قاضی و شهریار.
۱۰-برنامه‌های ویژه کتابخوانی سَمن‌هایی مانند #انجمن_حامی برای کودکان دوزبانه مناطق کم‌برخوردار، غنیمت بوده است.